مطالعه تاثیرات مورفولوژیکی تغییرات سطح آب دریاچه ارومیه در نیمه شرقی آن در فاصله سالهای 1370-1390

در چند سال گذشته، موضوع دریاچه ارومیه به عنوان یک زیست بوم باارزش و با اهمیت که متعلق به مردم جهان است و تأمین کننده تنوع زیستی غنی، ارزش های اقتصادی و ژئومورفولوژیکی می باشد به یک دغدغه عمومی تبدیل شده است. حوضه دریاچه ارومیه یکی از کوچکترین حوضه های منطقه ای ایران است که در مختصات جغرافیایی بین 37 درجه و 9 دقیقه تا 38 درجه و 12 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 6 دقیقه تا 45 درجه و 54 دقیقه طول شرقی واقع شده است. سطح آن نسبت به سطح دریاهای آزاد، 1274 متر بالاتر قرار دارد. این دریاچه بیستمین دریاچه بزرگ دنیا و دومین دریاچه شور بعد از بحرالمیت محسوب می گردد و بطور متوسط مساحتی در حدود 5100 کیلومترمربع را در برمی گیرد. حداکثر عمق دریاچه 16 متر و عمق متوسط آن 5 متر می باشد. میانگین طول آن بطور تقریب 140 کیلومتر و پهنای آن بین 16 الی 63 کیلومتر متغیر بوده و حجم تقریبی آن 31 میلیارد مترمکعب برآورد گردیده است. در طی چند دهه اخیر بر اثر خشکسالی ها و اجرای طرح های عمرانی نظیر احداث بزرگراه و سدهای متعدد که همزمان به وقوع پیوسته اند، زمینه تبخیر بیش از پیش آب دریاچه ارومیه فراهم گردیده و وسعت دریاچه کاهش یافته در نتیجه خطوط ساحلی و نواحی پیرامون نیز دست خوش تغییرات قابل ملاحظه ای شده اند و مورفولوژی متفاوتی را در مقایسه با دوره های پرآبی بویژه در نیمه شرقی دریاچه ایجاد نموده اندکهمطالعهوبررسیاینپدیدههاازاهدافاصلیاینپژوهشمی باشد. از این رو، در این پژوهش ابتداکلیه آمار و اطلاعات اخذ شده از ایستگاههای سینوپتیک و سازمان های دولتی و تصاویر ماهواره ای لندست (شامل سنجنده های tmو etm+ ) در طی سال های 1989 تا 2012 برای بررسی نوسانات ارتفاع سطح آب دریاچه ارومیه مورد استفاده قرار گرفت و به منظور شناسایی دقیق تر تغییرات ایجاد شده در خطوط ساحلی دریاچه این تصاویر در محیط نرم افزار envi4.7 پردازش گردید.در مرحله بعد،بااستفادهازپردازشتصاویرماهوارهایمربوطبهمنطقهموردمطالعهدر یکدورهزمانی 20 ساله (1390 – 1370) نقشه تغییراتسطحآبدریاچهارومیهوجابجاییخطوطساحلیآندرشرقدریاچهدرسالهایمختلفدر محیطgisاستخراجوتغییرات ایجاد شده در اشکالژئومورفولوژیکی منطقه شناسایی و در نهایت نیز پیامدهای ناشی از پسروی آب دریاچه مورد بررسی قرار گرفت و تاثیرات فرسایش بادی در منطقه مورد مطالعه به عنوان یک پدیده شاخص معرفی گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که کاهش ارتفاع آب دریاچه بویژه در چند سال اخیر تا 6 متر نیز رسیده که این فرایند به نوبه خود موجب ایجاد جابجایی های اساسی در خطوط ساحلی، بویژه در سواحل نیمه شرقی دریاچه ارومیه گردیده است. ظهور چنین تغییراتی باعث خشک شدن بیش از نیمی از سطوح آبی دریاچه شده که این امر نیز باعث ایجاد تغییراتی در واحدهای ژئومورفولوژیکی موجود در منطقه از قبیل دشتهای آبرفتی، مخروط افکنه ها و توسعه پلایاها و اراضی شوره زار، بیرون آمدن تعدادی از جزایر دریاچه از آب وگسترش مساحت و پیوستن آن ها به خشکی و ظاهر شدن اشکالی از قبیل دریابارهای ساحلی و زمین های کویری و تراس های دریاچه ای شده است.